Hoe krijg je grote groepen tot een gezamenlijk gedragen besluit?
Sociale media, online prikborden en discussiefora: het kost tegenwoordig weinig moeite om ideeën, meningen en beoordelingen te verzamelen. Des te groter is de uitdaging om uit al deze losse reacties zinvolle informatie te halen. Bovendien: hoe krijg je grote groepen tot een gezamenlijk gedragen besluit? Gelukkig zijn er nieuwe technieken in ontwikkeling om daarbij te helpen: collectief filteren en collectieve besluitvorming. Wat kunnen we hiermee?Collectief filteren
Met slimme algoritmes en taalsoftware slagen Google, Facebook en Twitter – evenals een groeiend aantal kleine gespecialiseerde bedrijfjes – er steeds beter in om informatie te halen uit de vele tweets en likes. Dat levert relevante zoekresultaten op (Google), gebruikersprofielen voor marketing-doeleinden (Facebook) of inzicht in publieke opinies en doelgroepen (Twitter). De grootste uitdaging bij deze vorm van filteren is om voldoende ruimte over te houden voor zwakke signalen en onverwachte uitkomsten. Het filteren kan namelijk gemakkelijk leiden tot een grootste gemene deler (het populairste) en het leveren van gewenste uitkomsten: die zijn immers eerder aangeklikt en geliked en daarmee voortdurend herbevestigd. Google, bijvoorbeeld, zoekt niet voor niks naar steeds meer houvast in objectieve informatie (zoals encyclopedische kennis en geografische locatie) naast de subjectieve informatie, meningen en verbindingen op internet om tot goede zoekresultaten te komen.Collectieve besluitvorming in de toekomst
Collectieve besluitvorming is in de toekomst een grotere uitdaging. Hierbij gaat het immers niet om het aggregeren van losse berichten of informatie, maar om interactieve processen waarbij deelnemers met elkaar in gesprek gaan en met elkaar gaan onderhandelen, waarbij ze van mening kunnen veranderen. Hier ligt het gevaar van groepsdruk op de loer: grote groepen hebben de neiging om tot consensus en conformiteit te komen, het individuele beslissingsvermogen wordt vertroebeld door druk van buiten. Dit is een van de grootste bedreigingen voor het nemen van verstandige beslissingen. De ‘wisdom of crowds‘ moet het juist moet hebben van een diversiteit van liefst onafhankelijke en verstandige meningen. Bovendien: hoe krijg je een goede discussie en debat op gang, hoe stimuleer je een uitwisseling van ideeën en standpunten, hoe ga je om met conflicterende meningen en wie neemt de uiteindelijke beslissing? Heeft één persoon de eindverantwoordelijkheid of bevoegdheid, of is de beslissing een groepsproces, wat is de rol van experts?Online systemen voor collectieve besluitvorming
Wat betreft het faciliteren en begeleiden van collectieve besluitvorming zijn interessante ontwikkelingen voor de toekomst gaande. De afgelopen jaren zijn er steeds meer online systemen gebouwd die het grote groepen, zoals politieke groeperingen en online gemeenschappen, mogelijk maken om gezamenlijk beslissingen te nemen. Voor bedrijven zijn dit manieren om groepen gebruikers te betrekken. Tegelijkertijd wordt de transparantie van het besluitvormingsproces vergroot. Voorbeelden van systemen zijn:- Innovation Jam: oorspronkelijk bij IBM ontwikkeld om interne brainstorms met medewerkers over nieuwe producten te faciliteren.
- Loomio en Liquid Feedback: geboren uit respectievelijk de Occupy-beweging en de Piratenpartij. Open source-software die uitgaat van gelijkwaardigheid van alle deelnemers.
- WeDecide: geïntegreerd met Facebook en Twitter, en gebruikt door diverse Deense partijen en overheden.
- Synthetron: commercieel en vooral gebruikt door bedrijven die gebruikers willen betrekken en er relevante inzichten uit willen halen ter verbetering van producten en diensten.
Fases van het besluitvormingsproces: agenderen
In de meeste van deze systemen doorlopers deelnemers achtereenvolgens de verschillende fasen van een besluitvormingsproces. Het proces start met het agenderen van onderwerpen in de vorm van voorstellen of stellingen. Iedere deelnemer mag deze insturen. In sommige gevallen is er een drempel, een vereiste minimale steun die een voorstel moet hebben om geagendeerd te worden.Stemmen, aanpassen en besluiten
Vervolgens vindt er een fase van selectie plaats door stemmingen, waarbij punten verdeeld kunnen worden of er gedelegeerd kan worden. Door zijn stem te delegeren kan iemand een ander namens hem verder laten stemmen, met een groter gewicht. Daarna vinden vaak één of meerdere rondes plaats waarin de voorstellen worden samengevoegd, opnieuw beschreven of verbeterd. Aan het einde vindt een laatste stemronde plaats waarbij een definitieve beslissing valt. In vrijwel alle gevallen vindt besluitvorming plaats door meerderheid van stemmen.Verrijken van online besluitvorming: serious gaming
De hiervoor genoemde online besluitvormingssystemen kunnen worden verrijkt met vormen van simulaties en scenariobouwen. Hiervoor worden diverse systemen ontwikkeld zoals:- AxiomEPN: maakt gebruik van scenario-planning;
- T-Xchange (ontwikkeld door Thales en de Universiteit Twente) vooral ontwikkeld voor besluitvorming rond maatschappelijke transities;
- MiReCol (ontwikkeld door TNO): maakt gebruik van gemengde realiteiten, projecteert mogelijke toekomsten op huidige situaties in een virtuele reality omgeving.
